Con người đã thực hành mơ sáng suốt trong hàng ngàn năm, bao gồm các truyền thống cổ xưa như yoga mơ và các thực hành trong Đạo Bön giáo của pháp sư Tây Tạng. Các nghiên cứu về thế giới mơ sáng suốt vẫn còn khá sơ khai. Nhiều người thậm chí còn không tin mơ sáng suốt là có thật cho đến khi nó được Keith Hearne chứng minh một cách khoa học vào năm 1975 và sau đó được Stephen LaBerge xác nhận vào năm 1981. Hành trình khám phá khoa học về mơ sáng suốt từ đó đã được bắt đầu.
Với tiềm năng to lớn trong việc thúc đẩy sự hiểu biết của chúng ta về bản chất của thực tế: Tại sao thực hành giấc mơ sáng suốt lại không phổ biến hơn?
Thứ nhất là vì nó rất khó. Hầu hết mọi người đều có thể mơ sáng suốt, nhưng không phải ai cũng dễ dàng thực hiện được điều này một cách thường xuyên.
Đây là một cơ hội. Nếu chúng ta phát triển các kỹ thuật và công nghệ để kích hoạt mơ sáng suốt theo yêu cầu, thì sức mạnh của mơ sáng suốt sẽ trở nên phổ biến chỉ sau một đêm.
Mơ sáng suốt theo yêu cầu là gì? Không có định nghĩa chính thức nào cả, vậy nên chúng ta hãy nghĩ ra một định nghĩa, như một người mơ sáng suốt sẽ làm trong cảnh mộng. Mơ sáng suốt theo yêu cầu là sử dụng một giải pháp đơn giản để đạt được giấc mơ sáng suốt trong hơn 50% số đêm mà không cần bất kỳ sự đào tạo trước nào.
Tôi tin rằng chúng ta sẽ đạt được giấc mơ sáng suốt theo yêu cầu trong vòng hai thập kỷ tới, nếu không muốn nói là sớm hơn. Các giải pháp có thể xuất hiện từ sự kết hợp của ba loại sau:
1.) Kỹ thuật và nhận thức để thực hành lucid dream
2.) Sử dụng các chất hỗ trợ
3.) Các thiết bị kích thích giác quan từ bên ngoài
Và ngay cả khi các giải pháp hiện tại không đáp ứng được giấc mơ sáng suốt theo yêu cầu, chúng vẫn có khả năng giúp chúng ta đạt được giấc mơ sáng suốt ngay bây giờ.
1. Các kỹ thuật nhận thức
Trong khi một số người có tài năng bẩm sinh về giấc mơ sáng suốt, thì những người khác có thể xây dựng các kỹ năng để tăng tần suất và chất lượng giấc mơ sáng suốt bằng cách sử dụng các kỹ thuật nhận thức. Ngay cả đối với một số ít người có năng khiếu mơ sáng suốt bẩm sinh, những kỹ thuật này thường cần thiết để tạo ra những giấc mơ sáng suốt một cách nhất quán. Có nhiều kỹ thuật, với các lựa chọn phù hợp với nhiều kiểu tính cách và lối sống. Một số ví dụ phổ biến bao gồm ghi lại giấc mơ của bạn vào nhật ký giấc mơ, kiểm tra thực tế vào ban ngày (tức là tự hỏi bản thân, “Tôi có đang mơ không?” trong ngày), học cách nhận biết các dấu hiệu giấc mơ trong khi mơ, cố tình làm gián đoạn giấc ngủ của bạn trước các giai đoạn giấc ngủ REM, và thực hành chánh niệm. Có nhiều cuốn sách tuyệt vời để học các kỹ thuật nhận thức này, chẳng hạn như: Learn to Lucid Dream, Lucid Dreaming: Gateway to the Inner Self, and Exploring the World of Lucid Dreaming.
Trong khi các kỹ thuật nhận thức dễ học, thì việc xây dựng thói quen nhất quán xung quanh chúng lại khó hơn. Theo cuốn sách Atomic Habits, xương sống bốn bước của mọi thói quen là có một tín hiệu, sự thèm muốn, phản ứng và phần thưởng. Nói cách khác, chúng ta bị kích thích để bắt đầu một hành vi, được thúc đẩy để thực hiện hành vi, thực hiện hành vi đó và sau đó được thưởng. Trong quá trình thực hành mơ sáng suốt, chúng ta thường không nhận được phần thưởng. Ngay cả những người tuân thủ chặt chẽ tất cả các kỹ thuật nhận thức được nêu trong tài liệu về mơ sáng suốt cũng sẽ không có giấc mơ sáng suốt vào nhiều đêm, đặc biệt là trong những ngày đầu thực hành. Điều này khiến nhiều người nản lòng và khiến mọi người kết thúc sớm các hoạt động mơ sáng suốt của mình trước khi họ bắt đầu trải qua những giấc mơ sáng suốt.
Sau cùng thì những kỹ thuật nhận thức này thực sự có thể dẫn đến những giấc mơ sáng suốt thường xuyên.Nhưng chỉ những người có khả năng duy trì thành công những thói quen này. Lý do là những kỹ thuật này định hình lại trạng thái bên trong của chúng ta, tạo ra điều kiện phù hợp hơn cho giấc mơ sáng suốt. Đó là kinh nghiệm của tôi.
Tuy vậy chỉ riêng việc áp dụng các kỹ thuật nhận thức sẽ không dẫn đến giấc mơ sáng suốt theo yêu cầu và khả năng tiếp cận cho số đông. Để đạt mục tiêu này, chúng ta cần đến những tác động bên ngoài để tác động đến trạng thái bên trong của mình. Các giải pháp bao gồm sử dụng các chất bổ sung và các kích thích bên ngoài cho thấy nhiều triển vọng. Nói cách khác, chúng ta sẽ phải khoa học hóa vấn đề này.
2. Các chất bổ sung
Bằng cách thay đổi sinh hóa trong não, chúng ta có thể thay đổi bản chất của những giấc mơ. Một số chất bổ sung đã cho thấy hứa hẹn mang lại những giấc mơ sáng suốt bằng cách thay đổi số lượng của một số phân tử nhất định trong não khi chúng ta mơ.
Một trong những chất bổ sung như vậy là galantamine, giúp tăng lượng acetylcholine trong não bằng cách làm chậm quá trình phân hủy tự nhiên. Một nghiên cứu double blind, có đối chứng giả dược năm 2018 với 121 người tham gia đã cho thấy sự gia tăng đáng kể về tần suất mơ sáng suốt ở liều 4 mg và 8 mg galantamine. Giấc mơ sáng suốt được báo cáo là đạt tỉ lệ 27% ở liều 4 mg, 42% ở liều 8 mg và 14% khi chỉ sử dụng các kỹ thuật nhận thức (tức là liều 0 mg). Tất cả những người tham gia đều là những người có khả năng nhớ lại giấc mơ cao và quan tâm đến giấc mơ sáng suốt. Cả nhóm thử nghiệm và nhóm đối chứng đều thức dậy sau khoảng 4,5 giờ ngủ, nhớ lại giấc mơ, uống một viên nang (tức là liều galantamine 0 mg, 4 mg hoặc 8 mg) và ra khỏi giường ít nhất 30 phút. Trong khi tần suất mơ sáng suốt là 42% và 27% ở liều lượng tương ứng là 8 mg và 4 mg là rất ấn tượng — thì nó vẫn thể hiện rằng ngay cả trong nhóm những người đam mê mơ sáng suốt — thì loại thực phẩm bổ sung này vẫn chưa đủ để cung cấp khả năng mơ sáng suốt theo yêu cầu.
Để mở ra khả năng tiếp cận thế giới giấc mơ sáng suốt, cần có một giải pháp giúp mọi người có hơn 50% cơ hội mơ sáng suốt mỗi đêm mà không phải làm gián đoạn giấc ngủ của họ vào giữa đêm.
Các chất bổ sung nên được dùng sao cho tác dụng của chúng được kích hoạt ở giai đoạn ngủ REM của các chu kỳ ngủ cuối (chu kỳ thứ 4,5 như hình), vì các chu kỳ sau thường bao gồm giai đoạn ngủ REM dài hơn và những giấc mơ sống động hơn.
Huperzine A là một chất bổ sung khác có đặc điểm tương tự như galantamine và cần được nghiên cứu chi tiết hơn về khả năng tạo ra giấc mơ sáng suốt.
Việc kết hợp các chất bổ sung khác với galantamine (gọi là stacking) có khả năng làm tăng hiệu quả mơ sáng suốt. Các chất bổ sung như vậy bao gồm, nhưng không giới hạn ở: chất bổ sung choline (ví dụ: Citicoline, Alpha GPC, choline bitartrate), vitamin B6 để tăng cường khả năng nhớ lại giấc mơ và ngải cứu (mugwort) để giấc mơ sống động hơn, cùng nhiều chất khác. Không có chất bổ sung nào trong số này được chứng minh rõ ràng, do thiếu các nghiên cứu có kiểm soát trong lĩnh vực này. Các chất bổ sung khác nhau có thể có tác dụng tốt hơn đối với những người khác nhau do sự khác biệt về hóa sinh não của mỗi cá nhân.
Trước tiên hãy xây dựng nền tảng vững chắc về các kỹ năng và thói quen mơ sáng suốt bằng các kỹ thuật nhận thức trước khi tiến tới sử dụng các chất bổ sung bên ngoài. Thêm vào đó hãy cân nhắc mọi tình trạng bệnh lý mà bạn mắc phải, các loại thuốc bạn đang dùng và tránh tạo ra sự phụ thuộc.
Một số người cho rằng những giấc mơ sáng suốt khi sử dụng chất bổ sung kém trung thực hơn. Các hình ảnh và môi trường trong mơ trở nên trầm lắng hơn. Giống như việc chiếc TV hiện đại của bạn biến thành một chiếc TV cồng kềnh, nhiễu từ những năm 1960. Vẫn còn nhiều điều cần khám phá với các chất bổ sung và cần có thêm nhiều nghiên cứu để đưa ra bằng chứng về hiệu quả và tính an toàn. Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm, một số cuốn sách mô tả chi tiết về việc sử dụng chất bổ sung để mơ sáng suốt, bao gồm: Advanced Lucid Dreaming: The Power of Supplements và Dreaming Wide Awake.
3. Các thiết bị kích thích giác quan từ bên ngoài
Trong quá khứ, đã có nhiều thiết bị được tạo ra nhằm giúp người dùng có thể kiểm soát giấc mơ một cách dễ dàng hơn. Một trong những thiết bị đầu tiên là mặt nạ ngủ, được phát minh từ phòng thí nghiệm của Stephen LaBerge—người được coi là cha đẻ của giấc mơ sáng suốt hiện đại. Những chiếc mặt nạ này không chỉ giúp che ánh sáng khi bạn ngủ mà còn phát ra những tia sáng nhấp nháy vào mí mắt khi bạn đang trong giấc ngủ. Những tia sáng này xuất hiện cả trong thế giới thực lẫn trong giấc mơ, và nếu bạn đủ tỉnh táo trong giấc mơ, bạn có thể nhận ra đây là dấu hiệu cho biết bạn đang mơ. Với một số người, điều này có thể kích hoạt một giấc mơ sáng suốt.
Thiết bị đầu tiên thuộc loại này là NovaDreamer, mặc dù hiện nay không còn được sản xuất, nhưng nó đã mở đường cho nhiều sản phẩm tương tự ra đời. Để những tia sáng này hiệu quả trong việc giúp bạn nhận biết giấc mơ, chúng phải được kích hoạt trong giai đoạn REM (chuyển động mắt nhanh) của giấc ngủ, vì đây là thời điểm mà hầu hết các giấc mơ diễn ra. Một số thiết bị sẽ dựa trên chu kỳ giấc ngủ để định thời gian phát sáng, trong khi những thiết bị khác theo dõi chuyển động mắt để phát hiện giấc ngủ REM và chỉ phát sáng khi cần thiết.
Mặc dù những thiết bị này mang lại tiềm năng, nhưng chúng chưa đủ hiệu quả để trở nên phổ biến rộng rãi. Một số mặt nạ như Remee Lucid Dream vẫn có thể mua được, nhưng chúng chưa thực sự mang đến khả năng kiểm soát giấc mơ theo ý muốn cho mọi người.
Trong nhiều năm qua, các loại mặt nạ và băng đô đã dần cải thiện khả năng kích thích và phát hiện giấc ngủ REM theo thời gian thực. Không chỉ dùng ánh sáng, một số thiết bị còn kết hợp âm thanh và cảm giác xúc giác để giúp người dùng nhận thức rõ hơn về giấc mơ mà không làm họ tỉnh giấc. Các âm thanh có thể là những giai điệu, câu thần chú được ghi âm trước (ví dụ: “Tôi đang mơ”), hoặc nhịp đập hai tai để điều chỉnh hoạt động sóng não. Để phát hiện giấc ngủ REM chính xác hơn, các thiết bị này sử dụng những cảm biến tiên tiến như EEG, cảm biến quang học để đo nhịp tim và oxy trong máu, máy đo gia tốc để theo dõi chuyển động, và cảm biến nhiệt độ. Tuy nhiên, ngay cả với những cải tiến này, các thiết bị như ZMax, iBand Plus, và Neuroon Open vẫn chưa chứng minh được hiệu quả đủ để trở nên phổ biến trong việc tạo ra giấc mơ sáng suốt.
Vậy làm sao để cải thiện? Chúng ta cần có phương pháp kích thích hiệu quả hơn, tập trung vào đúng mục tiêu và kết hợp với phát hiện REM chính xác theo thời gian thực. May mắn thay, giấc ngủ REM thường dễ phát hiện hơn các giai đoạn ngủ khác, và các cảm biến để nhận biết REM đã trở nên phổ biến. Vấn đề về xử lý dữ liệu, lưu trữ, và thời lượng pin cũng không còn là rào cản. Rào cản lớn nhất còn lại là làm sao để kích thích hiệu quả tại đúng thời điểm và vị trí trong giấc mơ.
Kích thích điện hiện đang được xem là một phương pháp đầy hứa hẹn để tạo ra giấc mơ sáng suốt. Một nghiên cứu năm 2014 đã gây chú ý khi sử dụng kích thích dòng điện xoay chiều xuyên sọ (tACS) để tác động lên những vùng cụ thể của não, giúp tăng khả năng nhận biết mình đang mơ và kiểm soát giấc mơ. Trong nghiên cứu này, 27 người tham gia đã được kích thích não ở các tần số khác nhau trong suốt bốn đêm. Sự sáng suốt trong giấc mơ chỉ được ghi nhận khi điểm khảo sát chủ quan cao hơn hai độ lệch chuẩn so với nhóm không được kích thích.
Mặc dù tần số 40 Hz cho thấy có sự cải thiện đáng kể so với không kích thích, kết quả vẫn không thực sự thuyết phục. Những người tham gia chỉ đạt điểm thấp về khả năng nhận biết mình đang mơ và kiểm soát giấc mơ (dưới 1 trên thang điểm từ 0 đến 5), nhưng vẫn cao hơn so với nhóm không được kích thích. Tuy nhiên, những tác động nhỏ này không được tái lập trong các nghiên cứu sau đó.
Dù vậy, nhiều bài viết vẫn thổi phồng kết quả nghiên cứu, tuyên bố rằng tACS đã giúp 77% người tham gia đạt được giấc mơ sáng suốt. Một số thiết bị như LucidCatcher và Aladdin đã ra đời, hứa hẹn khai thác tACS để tạo ra giấc mơ sáng suốt sau nghiên cứu năm 2014, nhưng chưa thiết bị nào đạt được sự phổ biến đáng kể trên thị trường.
Để giúp lĩnh vực này phát triển, chúng ta cần những nghiên cứu chất lượng cao với các phương pháp kích thích khác nhau. Một thiết bị giúp tạo ra giấc mơ sáng suốt theo ý muốn cần phải có cách kích thích não bộ hiệu quả, nhắm đúng mục tiêu, an toàn và có thể được tích hợp vào một thiết bị nhỏ gọn, dễ sử dụng hàng ngày. Tuy nhiên, việc này không hề đơn giản, bởi chúng ta vẫn chưa hiểu rõ về cách mà não bộ hoạt động, chứ chưa nói đến việc giấc mơ sáng suốt hình thành như thế nào trong não.
Điểm đáng mừng là nhiều thiết bị mới ra mắt đã nhận được sự ủng hộ nhiệt tình từ cộng đồng. Trên các nền tảng gọi vốn như Kickstarter và Indiegogo, nhiều sản phẩm đã huy động được số tiền vượt xa mong đợi. Ví dụ, băng đô Aurora đã thu hút gần 240.000 đô la, trong khi mục tiêu ban đầu chỉ là 90.000 đô la. Thiết bị Neuroon Open cũng thu về gần 360.000 đô la, vượt xa con số 100.000 đô la dự kiến. Ngay cả khi các sản phẩm này không thành công, sự hưởng ứng nhiệt tình này vẫn cho thấy nhu cầu và sự hào hứng của mọi người đối với các thiết bị giúp tạo ra giấc mơ sáng suốt.
